تأثیر زهکشی کنترل شده بر دبی زهاب، سطح ایستابی و بهره‌وری آب در دشت مغان

امروزه، کارکرد اصلی زهکشی، تنها خروج آب اضافی از نیمرخ خاک نیست، بلکه مدیریت سطح ایستابی نیز به اهداف آن اضافه ‌شده است. زهکشی کنترل‌شده یکی از روش­هایی است که می­تواند چنین هدفی را تحقق بخشد. در این پژوهش، سامانه زهکشی کنترل‌شده در اراضی دشت مغان با هدف کاهش حجم زهاب خروجی، مدیریت بهتر سطح ایستابی و افزایش بهره­وری آب آبیاری در محصولات ذرت و گندم به اجرا در آمد. این بررسی در زمینی به مساحت 40 هکتار در قالب سه تیمار شامل زهکشی آزاد(FD) ، زهکشی کنترل‌شده با عمق کنترل ثابت 70 سانتی­متر(CD70)  و زهکشی کنترل‌شده با عمق متغیر در دوره رشد گیاه (CDch) و در سه تکرار صورت گرفت. اطلاعات جمع‌آوری‌شده شامل میزان دبی خروجی از زهکش­ها، تغییرات زمانی و مکانی سطح ایستابی و عملکرد محصولات ذرت و گندم بود. نتایج این پژوهش نشان داد که در تیمارهای CDch و CD70، حجم زهاب خروجی از زهکش­ها در محصول ذرت 2/51 و 8/43 درصد و در محصول گندم 6/46 و 1/33 درصد و به‌صورت معنی­داری نسبت به زهکشی آزاد (FD) کاهش یافت. نتایج همچنین نشان داد که سطح ایستابی در زهکشی آزاد نوسانات بیشتری نسبت به تیمارهای زهکشی کنترل‌شده دارد. میزان عملکرد علوفه‌تر در محصول ذرت در تیمارهای CD70 و CDch به میزان 9/24 و 1/19 درصد و عملکرد دانه گندم 3/41 و 6/26 درصد نسبت به تیمار FD افزایش یافت. درنهایت، نتایج نشان داد که بهره­وری آب آبیاری در تیمارهای زهکشی کنترل‌شده و به­خصوص تیمار CDch بیش از تیمار زهکشی آزاد بود. با اجرای سامانه زهکشی کنترل‌شده، علاوه بر کاهش زهاب خروجی، از میزان خسارات زیست‌ محیطی ناشی از زهاب در پایین‌دست مزارع نیز کاسته می­شود.